بررسی هیدروژئولوژی و هیدروژئوشیمی آبخوان دستگردان (شمال طبس- استان یزد)

محدوده مطالعاتی دستگردان (کد 4715) از نظر تقسیمات هیدرولوژیکی یکی از حوضه های آبریز مرکزی ایران بوده که پس از الحاق شهرستان طبس به استان یزد یکی از دشتهای شمال شرقی یزد به حساب می‎آید. با توجه به وجود روستاهای زیاد در منطقه و وابستگی اقتصاد آنها به کشاورزی، برداشت از منابع آب زیرزمینی به عنوان منبع تامین کننده آب مورد نیاز، شناخت ویژگیهای هیدروژئولوژیکی و مدیریت صحیح منابع آب زیرزمینی اهمیت ویژه ای پیدا می کند. اقلیم منطقه براساس داده های هواشناسی خشک سرد است.میانگین متوسط تبخیر و. بارندگی منطقه به ترتیب 3738 میلی متر (80-1355) و 110 میلی متر(86-1380) است. اغلب بارندگی مربوط به فصل زمستان بوده و تقریبا تابستان در کل منطقه دارای بارش صفر می‎باشد. اختلاف درجه حرارت شبانه روز، ماهیانه و سالانه زیاد می باشد. توالی چینه شناسی محدوده ستون نسبتا کاملی را از لیتولوژی ایران مرکزی به نمایش می گذارد. سازندهای محدوده مورد مطالعه دارای درز و شکستگی های متعدد طولی بوده که همروند با گسلهای اصلی منطقه است که در تغذیه منابع آب زیرزمینی نقش موثری دارد. بخشهای جنوب، شرق و غرب محدوده با مناطق کوهستانی مرتفع دارای دامنه های پرشیب پوشیده شده درحالیکه بخش شمالی با رسوبات پلایا با مورفولوژی یکنواخت وسیع که بیشتر شبیه به فلات نمک است پوشیده شده است. سازندهایی شامل جمال، شتری، اسفندیار و آهکهای کرتاسه نفوذپذیر بوده و می توانند در تغذیه آبخوان آبرفتی موثر باشند. جهت جریان کلی آب زیرزمینی از جنوب-جنوب شرق به سمت شمال-شمال غرب منطقه است. براساس هیدروگراف واحد دشت برای سال آبی 87-86 مقدار افت سطح آب زیرزمینی 8 سانتی متر در سال است. پارامترهای هیدروشیمیایی اندازه گیری شده در نمونه های برداشتی، شامل هدایت الکتریکی(ec)، کل مواد جامد محلول(tds)، ph، دما، یون های اصلی می باشد علاوه بر این موارد مقدار یون های فرعی فلوئور، سیلیس و نیترات نیز اندازه گیری شده است. ترکیب غالب مواد محلول منطقه کلر،سدیم و سولفات است که همبستکی بالایی میان غلظت کلر، سدیم، سولفات وجود دارد. دامنه نوسانات مکانی هدایت الکتریکی در نیمه جنوبی نسبتا کم ولی در بخش شمالی به سبب برداشت زیاد آب زیرزمینی از چاههای منطقه و نفوذ آب شور کویر، بسیار بالاست. از 32 نمونه آب، 34 درصد آب شیرین و 66 درصد از نوع آب لب شور است. از نظر سختی 19 درصد نمونه ها دارای آب سبک، 41 درصد نسبتا سخت، 34 درصد سخت و 6 درصدخیلی سخت می باشند. کیفیت آب منطقه از نظر مصارف کشاورزی خیلی مناسب نیست و آب های منطقه از نظر صنعتی و پایداری در رده آبهای رسوبگذار قرار می گیرند.